Kategoria: eseje i felietony

Szczeliny Istnienia Jolanta Brach-Czarna

Polska w nowym świecie Robert Kuraszkiewicz

Na naszych oczach rodzi się nowa rzeczywistość. Świat rewolucji energetycznej i cyfrowej, sztucznej inteligencji, podboju i komercjalizacji kosmosu, które zmieniają gospodarkę i życie człowieka. Świat, którego osią nie jest już Atlantyk, a Pacyfik, w którym coraz większą rolę odgrywa Azja. Przede wszystkim jednak jest to arena przyspieszającej rywalizacji amerykańsko-chińskiej. Obecne zmiany geopolityczne, gospodarcze i cywilizacyjne są tak głębokie, że wymuszają konieczność przemyślenia na nowo istoty naszego człowieczeństwa, roli jednostki i wspólnoty w świecie tak mocno uzależnionym od technologii. W sensie politycznym zaczyna się XXI wiek, kończy się era liberalno-demokratycznej globalizacji, tworzą się nowe konfiguracje międzynarodowe i powstaje zupełnie nowy świat. Autor jako pierwszy w Polsce kompleksowo opisuje te zmiany.

Wiek XXI będzie też czasem wielkich wyzwań dla Polski. Stany Zjednoczone przekierowują swoje zasoby na Pacyfik i w związku z tym będą coraz mniej obecne w polityce europejskiej. Europie grozi powstanie strategicznej próżni i wraca zagadnienie autonomii europejskiej. Stawia to przed nami wyzwanie prowadzenia polityki międzynarodowej, która już nie może polegać w takim stopniu na bliskich relacjach z Waszyngtonem. Polska musi budować swoją pozycję w zupełnie nowych geopolitycznych realiach. Robert Kuraszkiewicz analizuje konsekwencje tych zmian dla polskiej polityki stawiając tezę, że realistycznie najlepszą opcją realizacji polskiego interesu narodowego jest aktywizm europejski.

Kobiety rasa klasa Angela Y Davis

Pierwsze polskie wydanie jednej z najważniejszych książek w dziejach feminizmu.

Angela Y. Davis, ikona ruchu na rzecz wyzwolenia Afroamerykanów i praw kobiet, członkini Czarnych Panter i akademiczka, opisuje relacje, jakie w XIX i XX wieku zachodziły między abolicjonizmem i feminizmem. Przyglądając się postawom najważniejszych osób tworzących te ruchy i analizując historię emancypacji Afroamerykanek i Afroamerykanów, pokazuje decydującą rolę, jaką odgrywał w niej splot czynników rasowych, klasowych i związanych z płcią. Pisze między innymi o tym, jak nierówności między białymi i czarnymi kobietami wpływały na kwestie praw reprodukcyjnych czy pracy opiekuńczej. Równocześnie dowodzi, że ilekroć grupy angażujące się w walkę działały solidarnie i wspólnie przeciwstawiały systemowi globalnego kapitalizmu, osiągały zamierzone cele.

Książka Angeli Y. Davis dała podstawę myślenia w kategoriach intersekcjonalności i jako taka pozostaje jedną z najbardziej aktualnych prac we współczesnej debacie na temat feminizmu i zmiany społecznej. Polskie wydanie zostało opatrzone posłowiem profesorki Małgorzaty Fidelis.

Ostatni dzwonek Danuta Danton

Blask ciemnieje Lektury hermeneutyczne Dariusz Czaja

„ Blask ciemnieje to książka autora nie tylko znanego, lecz także niepowtarzalnego, łączącego najwyższą jakość merytoryczną z tonem osobistym . Harmonijnie współgrają tu wartości poznawcze i walory estetyczne; elegancja wywodu i dramatyzm stawianych pytań fundamentalnych. Jest to książka serio (w głębokim, Norwidowskim znaczeniu tego słowa), książka poszukująca metafizycznych fundamentów pustki i ogołocenia, niewiary i rozpaczy, utraconej obecności Boga.”

– Jacek Leociak

„Już w Lekcjach ciemności widać było, że ten antropolog nie zajmuje się drobiazgami. Dariusz Czaja wszedł na niebezpieczną drogę badań kwestii fundamentalnych: niepokój metafizyczny, mowa i milczenie Boga, moc i niemoc sekularyzującej się kultury. A już Dante i Hamlet ostrzegali, by w naszej „wątłej łupinie” nie zapuszczać się na głębię „skąd nikt nie wraca”. Tutaj tajemnice nie rozświetlają się, odwrotnie: raczej ciemnieją! Kogo zaś nurtuje pytanie, jak możliwy jest w tekstach kultury związek wiary i niewiary – niech też czyta.

– Michał Klinger

Anatomia władzy i nowa prawica Aleksander Hall

Jak uzdrowić polską politykę?

Czego nam potrzeba, by przezwyciężyć niszczący państwo konflikt światopoglądowy? Jaka siła polityczna byłaby zdolna przywrócić poczucie, że pomimo różnic stanowimy narodową wspólnotę? Kto powinien naprawić nasze instytucje oraz na nowo określić rolę Polaków w Europie? Aleksander Hall nie tylko klarownie diagnozuje naszą rzeczywistość polityczną: działania rządu i opozycji, ale przedstawia też rozwiązania, których od kilku lat bezskutecznie poszukają demokraci przejęci kierunkiem polskiej polityki.

Hall nie ma wątpliwości: Polska potrzebuje nowej propaństwowej i demokratycznej prawicy, której przedstawiciele przeciwstawią się wypaczaniu ważnych dla nich idei i wartości. Propozycja, którą opisuje w książce, stanowi najkonkretniejszy z prezentowanych dotąd sposobów zakończenia politycznego okresu „złej zmiany”.

Dobrze się myśli literaturą Ryszard Koziołek

„Dobrze się myśli literaturą” to zbiór esejów o praktykowaniu wiary w literaturę, rozumianą jako konieczność mówiącego człowieka. Ryszard Koziołek przekonuje, że ilekroć próbujemy coś wyjaśnić, porozumieć się z innym lub wyrazić własne emocje, jesteśmy skazani na literaturę. Czynimy to również bez lektury, ale – jak przekonuje autor – czytanie ulepsza nasze myślenie i mowę.

W myśleniu literaturą autor sięga do twórczości klasyków – jak Prus, Kraszewski, Sienkiewicz, Przybyszewska czy Mrożek – oraz pisarzy współczesnych – Springera, Stasiuka, Pilcha czy Karpowicza. Życiorysy są dla niego równie ważne, jak fikcje, jeśli tylko pozwalają myśli ruszyć z miejsca i ćwiczyć się w wyrażaniu i opowiadaniu świata.

Eseje Ryszarda Koziołka to także głos w sprawie przywrócenia literaturze należnego jej miejsca, które ostatnimi czasy osłabiły media wizualne. Autor udowadnia, że dla człowieka nie ma lepszego programu symulacyjnego do trenowania wyobraźni, mowy i myślenia niż literatura.

Upadek niemożliwy Tadeusz Bartoś

Tadeusz Bartoś patrzy na kondycję człowieka bez złudzeń. Stara się niczym nie przesłaniać jej nagiej, mało zachęcającej prawdy. Nie niesie nikomu „pocieszenia”. Tytułowa „niemożliwość upadku” to nie „dobra nowina”, ale brutalna rzeczywistość, w której zło się panoszy, a próby totalnego wyrugowania go obracają się w jego intensyfikację. Tej przemożności zła można przeciwstawić jedynie wolne od propagandy i moralnej postulatywności krytyczne myślenie.

W swoich esejach Bartoś rozważa kwestie najbardziej newralgiczne dla stanu współczesnego świata, a zarazem – najbardziej zideologizowane. Prowadzone przez niego analizy i wnioski, do których dochodzi, są odkrywcze, nierzadko wizjonerskie. Pisząc o wojnie, rewolucji, Zagładzie, antysemityzmie, patriotyzmie, złu, monoteizmie, czy polskiej tożsamości, stawia tezy niepopularne i niepokojące. Jest równie „bezlitosny” wobec środowisk i poglądów dalekich od jego własnego światopoglądu, jak i wobec tych, do których mu najbliżej. To cenna, bo nader rzadka w naszym spolaryzowanym świecie odwaga i uczciwość intelektualna.